Hanuman Chalisa Lyrics in English

Credit the Video : Saregama Bhakti YouTube Channel

Hanuman Chalisa Lyrics in English | ଶ୍ରୀ ହନୁମାନ ଚାଳିଶା | श्री हनुमान चालीसा : The god of wisdom and strength, The king of the gods, the supreme devotee of Lord Rama. The term “Hanuman” name originates from Sanskrit, meaning “jaw”, and man, meaning “prominent”.

The Hanuman Chalisa comprises 40 verses. It is believed to be very powerful and divine. The mantra must be read after bathing in the morning and if someone is reading it in the evening, then, he or she should properly wash hands, face and feet.

The authorship of the Hanuman Chalisa is attributed to Tulsidas, a poet-sainted who lived in the 16th century BE. It is believed that reading Hanuman Chalisa helps you stay happy all day. It also prevents any negative emotions, energies, thoughts, accidents and mishappenings.

Hanuman Chalisa can ward off evil spirits, reduce the effect of Saturn and help those troubled by nightmares and trauma of bad experiences. Let us now know the merits of chanting this Hanuman Chalisa everyday:

Intellectual development:
Negativity goes, Positivity flows:
Disease heals:
Spiritual development:
Creates Harmony:

Intellectual Development:

Self-development and self-esteem is the most important skill in every individual’s life. The power of reciting Hanuman Chalisa is priceless and incredible, we must bow down whole-heartedly to the lord Hanuman – the divinity and god of wisdom. This inhibits intellectual development.

Negativity goes, Positivity flows:

The potential of an individual benefits with positive thoughts and opinions is indulged when the mantras are being chanted regularly. The power of protection and support is undefinable. The lord blesses you with practical and productive thoughts in life.

Disease Heals:

The mantras and stotras of Hanuman Chalisa are very effective and strong. It helps to heal the wounds and disease and provides immediate response. This can be experienced by those people who recite mantras frequently.

Spiritual Development:

Spiritual development promotes patience, peace, discipline and divine belief with positive energetic thoughts on all the works you commit with. The chanting mantras also enhance the ability to deal with life’s ups and downs and bounce back from those difficult experiences.

Creates Harmony:

There is a great impact of chanting Hanuman Chalisa. It promotes harmony and complete peace to all the devotees and bhaktas.

A person who reads Hanuman Chalisa every morning helps you de-stress. Read Hanuman Chalisa with complete sincerity and fulfilment to make your wishes and dreams come true.

Conclusion:

Yes, Hanuman Chalisa is a potent prayer that gives freedom from all problems known to man. If we regularly recite this mantra in the morning, we tend to become stress-free and trouble-free. This chanting promotes unity, reforms a person and ward-off negative energies from a person. Let this world sphere with spiritual knowledge and great positive thoughts by chanting this mantra with soul, mind and body to attain peace and pride in their life.

॥ Doha ॥

Shri Guru Charan Saroj Raj Nija Manu Mukura Sudhari ।
Baranau Raghuvar Bimal Jasu Jo Dayaku Phala Chari ॥

Budheeheen Tanu Janike Sumiro Pavan Kumara ।
Bal Buddhi Vidya Dehoo Mohee Harahu Kalesh Vikaar ॥

॥ Chaupai ॥

Jai Hanuman Gyan Gun Sagar ।
Jai Kapis Tihun Lok Ujagar ॥ 1 ॥

Ram Doot Atulit Bal Dhama ।
Anjani Putra Pavan Sut Nama ॥ 2 ॥

Mahabir Vikram Bajrangi ।
Kumati Nivar Sumati Ke Sangi ॥ 3 ॥

Kanchan Varan Viraj Subesa ।
Kanan Kundal Kunchit Kesha ॥ 4 ॥

Hath Vajra Aur Dhwaja Viraje ।
Kaandhe Moonj Janeu Saaje ॥ 5 ॥

Sankar Suvan Kesri Nandan ।
Tej Prataap Maha Jag Vandan ॥ 6 ॥

Vidyavaan Guni Ati Chatur ।
Ram Kaj Karibe Ko Aatur ॥ 7 ॥

Prabhu Charitra Sunibe Ko Rasiya ।
Ram Lakhan Sita Man Basiya ॥ 8 ॥

Sukshma Roop Dhari Siyahi Dikhava ।
Vikat Roop Dhari Lank Jalava ॥ 9 ॥

Bhim Roop Dhari Asur Sanhare ।
Ramachandra Ke Kaj Sanvare ॥ 10 ॥

Laye Sanjivan Lakhan Jiyaye ।
Shri Raghuvir Harashi Ur Laye ॥ 11 ॥

Raghupati Kinhi Bahut Badai ।
Tum Mama Priya Bharat-Hi-Sam Bhai ॥ 12 ॥

Sahas badan tumharo yash gaave ।
As kahi Shripati kanth lagaave ॥ 13 ॥

Sankadhik Brahmaadi Muneesa ।
Narad Sarad sahit Aheesa ॥ 14 ॥

Yam Kuber Dikpaal Jahan te ।
Kavi kovid kahi sake kahan te ॥ 15 ॥

Tum upkar Sugreevahin keenha ।
Ram milaye rajpad deenha ॥ 16 ॥

Tumhro mantra Vibheeshan maana ।
Lankeshwar Bhaye Sab jag jana ॥ 17 ॥

Yug sahasra yojan par Bhanu ।
Leelyo tahi madhur phal janu ॥ 18 ॥

Prabhu mudrika meli mukh mahee ।
Jaladhi langhi gaye achraj nahee ॥ 19 ॥

Durgam kaj jagat ke jete ।
Sugam anugraha tumhre tete ॥ 20 ॥

Ram duwaare tum rakhvare ।
Hot na agya binu paisare ॥ 21 ॥

Sab sukh lahai tumhari sarna ।
Tum rakshak kahu ko darna ॥ 22 ॥

Aapan tej samharo aapai ।
Teenon lok hank te kanpai ॥ 23 ॥

Bhoot pisaach Nikat nahin aavai ।
Mahavir jab naam sunavai ॥ 24 ॥

Nase rog harae sab peera ।
Japat nirantar Hanumat beera ॥ 25 ॥

Sankat se Hanuman chhudavai ।
Man Kram Vachan dhyan jo lavai ॥ 26 ॥

Sab par Ram tapasvee raja ।
Tin ke kaj sakal Tum saja ॥ 27 ॥

Aur manorath jo koi lavai ।
Soi amit jeevan phal pavai ॥ 28 ॥

Charon jug partap tumhara ।
Hai parsiddh jagat ujiyara ॥ 29 ॥

Sadhu Sant ke tum Rakhware ।
Asur nikandan Ram dulare ॥ 30 ॥

Ashta siddhi nav nidhi ke data ।
As var deen Janki mata ॥ 31 ॥

Ram rasayan tumhare pasa ।
Sada raho Raghupati ke dasa ॥ 32 ॥

Tumhare bhajan Ram ko pavai ।
Janam janam ke dukh bisraavai ॥ 33 ॥

Antkaal Raghuvar pur jayee ।
Jahan janam Hari Bhakt Kahayee ॥ 34 ॥

Aur Devta Chitt na dharahin ।
Hanumat sei sarv sukh karahin ॥ 35 ॥

Sankat kate mite sab peera ।
Jo sumirai Hanumat Balbeera ॥ 36 ॥

Jai Jai Jai Hanuman Gosain ।
Kripa Karahun Gurudev ki nayin ॥ 37 ॥

Jo shat bar path kare koi ।
Chhutahin bandi maha sukh hoi ॥ 38 ॥

Jo yeh padhe Hanuman Chalisa ।
Hoye siddhi saakhi Gaureesa ॥ 39 ॥

Tulsidas sada hari chera ।
Keejai Nath Hriday mahn dera ॥ 40 ॥

॥ Doha ॥

Pavan Tanay Sankat Harana Mangala Murati Roop ।
Ram Lakhan Sita Sahita Hriday Basahu Soor Bhoop ॥

***

श्री हनुमान चालीसा

॥ दोहा ॥

श्रीगुरु चरन सरोज रज, निज मनु मुकुरु सुधारि ।
बरनऊं रघुबर बिमल जसु, जो दायकु फल चारि ॥

बुद्धिहीन तनु जानिके, सुमिरौं पवन-कुमार ।
बल बुद्धि बिद्या देहु मोहिं, हरहु कलेस बिकार ॥

॥ चौपाई ॥

जय हनुमान ज्ञान गुन सागर ।
जय कपीस तिहुं लोक उजागर ॥ १ ॥

रामदूत अतुलित बल धामा ।
अंजनि-पुत्र पवनसुत नामा ॥ २ ॥

महाबीर बिक्रम बजरंगी ।
कुमति निवार सुमति के संगी ॥ ३ ॥

कंचन बरन बिराज सुबेसा ।
कानन कुंडल कुंचित केसा ॥ ४ ॥

हाथ बज्र औ ध्वजा बिराजै ।
कांधे मूंज जनेऊ साजै ॥ ५ ॥

संकर सुवन केसरीनंदन ।
तेज प्रताप महा जग बन्दन ॥ ६ ॥

विद्यावान गुनी अति चातुर ।
राम काज करिबे को आतुर ॥ ७ ॥

प्रभु चरित्र सुनिबे को रसिया ।
राम लखन सीता मन बसिया ॥ ८ ॥

सूक्ष्म रूप धरि सियहिं दिखावा ।
बिकट रूप धरि लंक जरावा ॥ ९ ॥

भीम रूप धरि असुर संहारे ।
रामचंद्र के काज संवारे ॥ १० ॥

लाय सजीवन लखन जियाये ।
श्रीरघुबीर हरषि उर लाये ॥ ११ ॥

रघुपति कीन्ही बहुत बड़ाई ।
तुम मम प्रिय भरतहि सम भाई ॥ १२ ॥

सहस बदन तुम्हरो जस गावैं ।
अस कहि श्रीपति कंठ लगावैं ॥ १३ ॥

सनकादिक ब्रह्मादि मुनीसा ।
नारद सारद सहित अहीसा ॥ १४ ॥

जम कुबेर दिगपाल जहां ते ।
कबि कोबिद कहि सके कहां ते ॥ १५ ॥

तुम उपकार सुग्रीवहिं कीन्हा ।
राम मिलाय राज पद दीन्हा ॥ १६ ॥

तुम्हरो मंत्र बिभीषन माना ।
लंकेस्वर भए सब जग जाना ॥ १७ ॥

जुग सहस्र जोजन पर भानू ।
लील्यो ताहि मधुर फल जानू ॥ १८ ॥

प्रभु मुद्रिका मेलि मुख माहीं ।
जलधि लांघि गये अचरज नाहीं ॥ १९ ॥

दुर्गम काज जगत के जेते ।
सुगम अनुग्रह तुम्हरे तेते ॥ २० ॥

राम दुआरे तुम रखवारे ।
होत न आज्ञा बिनु पैसारे ॥ २१ ॥

सब सुख लहै तुम्हारी सरना ।
तुम रक्षक काहू को डर ना ॥ २२ ॥

आपन तेज सम्हारो आपै ।
तीनों लोक हांक तें कांपै ॥ २३ ॥

भूत पिसाच निकट नहिं आवै ।
महाबीर जब नाम सुनावै ॥ २४ ॥

नासै रोग हरै सब पीरा ।
जपत निरंतर हनुमत बीरा ॥ २५ ॥

संकट तें हनुमान छुड़ावै ।
मन क्रम बचन ध्यान जो लावै ॥ २६ ॥

सब पर राम तपस्वी राजा ।
तिन के काज सकल तुम साजा ॥ २७ ॥

और मनोरथ जो कोई लावै ।
सोइ अमित जीवन फल पावै ॥ २८ ॥

चारों जुग परताप तुम्हारा ।
है परसिद्ध जगत उजियारा ॥ २९ ॥

साधु-संत के तुम रखवारे ।
असुर निकंदन राम दुलारे ॥ ३० ॥

अष्ट सिद्धि नौ निधि के दाता ।
अस बर दीन जानकी माता ॥ ३१ ॥

राम रसायन तुम्हरे पासा ।
सदा रहो रघुपति के दासा॥ ३२ ॥

तुम्हरे भजन राम को पावै ।
जनम-जनम के दुख बिसरावै ॥ ३३ ॥

अन्तकाल रघुबर पुर जाई ।
जहां जन्म हरि-भक्त कहाई ॥ ३४ ॥

और देवता चित्त न धरई ।
हनुमत सेइ सर्ब सुख करई ॥ ३५ ॥

संकट कटै मिटै सब पीरा ।
जो सुमिरै हनुमत बलबीरा ॥ ३६ ॥

जै जै जै हनुमान गोसाईं ।
कृपा करहु गुरुदेव की नाईं ॥ ३७ ॥

जो सत बार पाठ कर कोई ।
छूटहि बंदि महा सुख होई ॥ ३८ ॥

जो यह पढ़ै हनुमान चालीसा ।
होय सिद्धि साखी गौरीसा ॥ ३९ ॥

तुलसीदास सदा हरि चेरा ।
कीजै नाथ हृदय मंह डेरा ॥ ४० ॥

॥ दोहा ॥

पवन तनय संकट हरन मंगल मूरति रूप ।
राम लखन सीता सहित हृदय बसहु सुर भूप ॥

***

ଶ୍ରୀ ହନୁମାନ ଚାଳିଶା

॥ ଦୋହା ॥

ଶ୍ରୀ ଗୁରୁ ଚରଣ ସରୋଜ ରଜ ନିଜମନ ମୁକୁର ସୁଧାରି ।
ବରଣୌ ରଘୁବର ବିମଲୟଶ ଜୋ ଦାୟକ ଫଲଚାରି ॥

ବୁଦ୍ଧିହୀନ ତନୁଜାନିକୈ ସୁମିରୌ ପବନ କୁମାର ।
ବଲ ବୁଦ୍ଧି ବିଦ୍ୟା ଦେହୁ ମୋହି ହରହୁ କଲେଶ ବିକାର ॥

॥ ଧ୍ୟାନମ ॥

ଗୋଷ୍ପଦୀକୃତ ବରାଶିଂ ମଶକୀକୃତ ରାକ୍ଷସମ ।
ରାମାୟଣ ମହାମାଲା ରତ୍ନଂ ବଂଦେ ଅନିଲାତ୍ମଜମ ॥

ୟତ୍ର ୟତ୍ର ରଘୁନାଥ କୀର୍ତନଂ ତତ୍ର ତତ୍ର କୃତମସ୍ତକାଂଜଲିମ ।
ଭାଷ୍ପବରି ପରିପୂର୍ଣ ଲୋଚନଂ ମାରୁତିଂ ନମତ ରାକ୍ଷସାଂତକମ ॥

॥ ଚୌପାଈ ॥

ଜୟ ହନୁମାନ ଜ୍ଞାନ ଗୁଣ ସାଗର ।
ଜୟ କପୀଶ ତିହୁ ଲୋକ ଉଜାଗର ॥ ୧ ॥

ରାମଦୂତ ଅତୁଲିତ ବଲଧାମା ।
ଅଂଜନି ପୁତ୍ର ପବନସୁତ ନାମା ॥ ୨ ॥

ମହାବୀର ବିକ୍ରମ ବଜରଙ୍ଗୀ ।
କୁମତି ନିବାର ସୁମତି କେ ସଙ୍ଗୀ ॥ ୩ ॥

କଂଚନ ବରଣ ବିରାଜ ସୁବେଶା ।
କାନନ କୁଂଡଲ କୁଂଚିତ କେଶା ॥ ୪ ॥

ହାଥବଜ୍ର ଔ ଧ୍ଵଜା ବିରାଜୈ ।
କାଁଧେ ମୂଂଜ ଜନେବୂ ସାଜୈ ॥ ୫ ॥

ଶଂକର ସୁବନ କେସରୀ ନନ୍ଦନ ।
ତେଜ ପ୍ରତାପ ମହାଜଗ ବନ୍ଦନ ॥ ୬ ॥

ବିଦ୍ୟାବାନ ଗୁଣୀ ଅତି ଚାତୁର ।
ରାମ କାଜ କରିବେ କୋ ଆତୁର ॥ ୭ ॥

ପ୍ରଭୁ ଚରିତ୍ର ସୁନିବେ କୋ ରସିୟା ।
ରାମଲଖନ ସୀତା ମନ ବସିୟା ॥ ୮ ॥

ସୂକ୍ଷ୍ମ ରୂପଧରି ସିୟହି ଦିଖାବା ।
ବିକଟ ରୂପଧରି ଲଂକ ଜରାବା ॥ ୯ ॥

ଭୀମ ରୂପଧରି ଅସୁର ସଂହାରେ ।
ରାମଚଂଦ୍ର କେ କାଜ ସଂବାରେ ॥ ୧୦ ॥

ଲାୟ ସଂଜୀବନ ଲଖନ ଜିୟାୟେ ।
ଶ୍ରୀ ରଘୁବୀର ହରଷି ଉରଲାୟେ ॥ ୧୧ ॥

ରଘୁପତି କୀନ୍ହୀ ବହୁତ ବଡାୟୀ ।
ତୁମ ମମ ପ୍ରିୟ ଭରତହି ସମ ଭାୟୀ ॥ ୧୨ ॥

ସହସ ବଦନ ତୁମ୍ହରୋ ୟଶଗାବୈ ।
ଅସ କହି ଶ୍ରୀପତି କଣ୍ଠ ଲଗାବୈ ॥ ୧୩ ॥

ସନକାଦିକ ବ୍ରହ୍ମାଦି ମୁନୀଶା ।
ନାରଦ ଶାରଦ ସହିତ ଅହୀଶା ॥ ୧୪ ॥

ୟମ କୁବେର ଦିଗପାଲ ଜହାଂ ତେ ।
କବି କୋବିଦ କହି ସକେ କହାଂ ତେ ॥ ୧୫ ॥

ତୁମ ଉପକାର ସୁଗ୍ରୀବହି କୀନ୍ହା ।
ରାମ ମିଲାୟ ରାଜପଦ ଦୀନ୍ହା ॥ ୧୬ ॥

ତୁମ୍ହରୋ ମନ୍ତ୍ର ବିଭୀଷଣ ମାନା ।
ଲଂକେଶ୍ୱର ଭୟେ ସବ ଜଗ ଜାନା ॥ ୧୭ ॥

ୟୁଗ ସହସ୍ର ୟୋଜନ ପର ଭାନୂ ।
ଲୀଲ୍ୟୋ ତାହି ମଧୁର ଫଲ ଜାନୂ ॥ ୧ ୮ ॥

ପ୍ରଭୁ ମୁଦ୍ରିକା ମେଲି ମୁଖ ମାହୀ ।
ଜଲଧି ଲାଂଘି ଗୟେ ଅଚରଜ ନାହୀ ॥ ୧୯ ॥

ଦୁର୍ଗମ କାଜ ଜଗତ କେ ଜେତେ ।
ସୁଗମ ଅନୁଗ୍ରହ ତୁମ୍ହରେ ତେତେ ॥ ୨୦ ॥

ରାମ ଦୁଆରେ ତୁମ ରଖବାରେ ।
ହୋତ ନ ଆଜ୍ଞା ବିନୁ ପୈସାରେ ॥ ୨୧ ॥

ସବ ସୁଖ ଲହୈ ତୁମ୍ହାରୀ ଶରଣା ।
ତୁମ ରକ୍ଷକ କାହୂ କୋ ଡର ନା ॥ ୨୨ ॥

ଆପନ ତେଜ ତୁମ୍ହାରୋ ଆପୈ ।
ତୀନୋଂ ଲୋକ ହାଂକ ତେ କାଂପୈ ॥ ୨୩ ॥

ଭୂତ ପିଶାଚ ନିକଟ ନହି ଆବୈ ।
ମହବୀର ଜବ ନାମ ସୁନାବୈ ॥ ୨୪ ॥

ନାସୈ ରୋଗ ହରୈ ସବ ପୀରା ।
ଜପତ ନିରଂତର ହନୁମତ ବୀରା ॥ ୨୫ ॥

ସଂକଟ ସେଂ ହନୁମାନ ଛୁଡାବୈ ।
ମନ କ୍ରମ ବଚନ ଧ୍ୟାନ ଜୋ ଲାବୈ ॥ ୨୬ ॥

ସବ ପର ରାମ ତପସ୍ଵୀ ରାଜା ।
ତିନକେ କାଜ ସକଲ ତୁମ ସାଜା ॥ ୨୭ ॥

ଔର ମନୋରଧ ଜୋ କୋୟି ଲାବୈ ।
ତାସୁ ଅମିତ ଜୀବନ ଫଲ ପାବୈ ॥ ୨୮ ॥

ଚାରୋ ୟୁଗ ପରିତାପ ତୁମ୍ହାରା ।
ହୈ ପରସିଦ୍ଧ ଜଗତ ଉଜିୟାରା ॥ ୨୯ ॥

ସାଧୁ ସନ୍ତ କେ ତୁମ ରଖୱାରେ ।
ଅସୁର ନିକନ୍ଦନ ରାମ ଦୁଲାରେ ॥ ୩୦ ॥

ଅଷ୍ଠସିଦ୍ଧି ନବ ନିଧି କେ ଦାତା ।
ଅସ ବର ଦୀନ୍ହ ଜାନକୀ ମାତା ॥ ୩୧ ॥

ରାମ ରସାୟନ ତୁମ୍ହାରେ ପାସା ।
ସାଦ ରହୋ ରଘୁପତି କେ ଦାସା ॥ ୩୨ ॥

ତୁମ୍ହରେ ଭଜନ ରାମକୋ ପାବୈ ।
ଜନ୍ମ ଜନ୍ମ କେ ଦୁଖ ବିସରାବୈ ॥ ୩୩ ॥

ଅଂତ କାଲ ରଘୁବର ପୁରଜାୟୀ ।
ଜହାଂ ଜନ୍ମ ହରିଭକ୍ତ କହାୟୀ ॥ ୩୪ ॥

ଔର ଦେବତା ଚିତ୍ତ ନ ଧରୟୀ ।
ହନୁମତ ସେୟି ସର୍ବ ସୁଖ କରୟୀ ॥ ୩୫ ॥

ସଂକଟ କଟୈ ମିଟୈ ସବ ପୀରା ।
ଜୋ ସୁମିରୈ ହନୁମତ ବଲ ବୀରା ॥ ୩୬ ॥

ଜୈ ଜୈ ଜୈ ହନୁମାନ ଗୋସାୟୀ ।
କୃପା କରୋ ଗୁରୁଦେବ କୀ ନାୟୀ ॥ ୩୭ ॥

ଜୋ ଶତ ବାର ପାଠ କର କୋୟୀ ।
ଛୂଟହି ବନ୍ଦି ମହା ସୁଖ ହୋୟୀ ॥ ୩୮ ॥

ଜୋ ୟହ ପଡୈ ହନୁମାନ ଚାଲୀସା ।
ହୋୟ ସିଦ୍ଧି ସାଖୀ ଗୌରୀଶା ॥ ୩୯ ॥

ତୁଲସୀଦାସ ସଦା ହରି ଚେରା ।
କୀଜୈ ନାଥ ହୃଦୟ ମହ ଡେରା ॥ ୪୦ ॥

॥ ଦୋହା ॥

ପବନ ତନୟ ସଙ୍କଟ ହରଣ – ମଙ୍ଗଳ ମୂରତି ରୂପ ।
ରାମ ଲଖନ ସୀତା ସହିତ – ହୃଦୟ ବସହୁ ସୁରଭୂପ ॥

ସିୟାବର ରାମଚନ୍ଦ୍ରକୀ ଜୟ ।
ପବନସୁତ ହନୁମାନକୀ ଜୟ ।
ବୋଲୋ ଭାୟୀ ସବ ସନ୍ତନକୀ ଜୟ ।

https://www.youtube.com/watch?v=IeOGv6TCEsw

Credit the Video : Sur Bhakti by S Jitu YouTube Channel

Disclaimer : Bhakti Bharat Ki / भक्ति भारत की (https://bhaktibharatki.com/) किसी की आस्था को ठेस पहुंचना नहीं चाहता। ऊपर पोस्ट में दिए गए उपाय, रचना और जानकारी को भिन्न – भिन्न लोगों की मान्यता और जानकारियों के अनुसार, और इंटरनेट पर मौजूदा जानकारियों को ध्यान पूर्वक पढ़कर, और शोधन कर लिखा गया है। यहां यह बताना जरूरी है कि Bhakti Bharat Ki / भक्ति भारत की (https://bhaktibharatki.com/) किसी भी तरह की मान्यता, जानकारी की पूर्ण रूप से पुष्टि नहीं करता। Hanuman Chalisa Lyrics in English मंत्र के उच्चारण, किसी भी जानकारी या मान्यता को अमल में लाने से पहले संबंधित विशेषज्ञ, ज्योतिष अथवा पंड़ित की सलाह अवश्य लें। Hanuman Chalisa Lyrics in English मंत्र का उच्चारण करना या ना करना आपके विवेक पर निर्भर करता है।